avatar
Куч
78.10
Рейтинг
+28.61

Zarifboy

Мақолалар

Уч шохли нерв невралгияси ҳақида

Блог им. ibadullaev

Уч шохли нерв невралгияси – юзнинг бир томонида ўткир хуружсимон оғриқлар билан намоён бўлувчи касаллик. Уч шохли нерв невралгияси кўп учрайдиган касалликлар сирасига киради. Касалланиш даражаси 100 000 аҳоли сонига йилига 4 кишини ташкил қилади. Касаллик, асосан, ёши катталарда, яъни 40–60 ёшлар орасида кўп учрайди. Уч шохли нерв невралгияси, кўпинча, юзнинг ўнг томонида (70 %), кам ҳолатларда юзнинг чап томонида (30 %)  кузатилади.


         Сабаблари. Уч шохли невралгиясининг асосий сабаби – вирусли инфекциялар ёки ҳалқ тил билан айтганда “шамоллашлар” ҳисобланади. Шунингдек, бурун атрофи бўшлиқлари шамоллашлари (гайморит, фронтит) ва тиш касалликларидан сўнг ҳам кўпчиликда невралгия ривожланади. Уч шохли нерв чиқадиган жойда бош қон томирлари ҳам чиқади. Агарда ушбу патологик тарзда ўзгарган қон томир уч шохли нервни босиб қўйса ҳам невралгия ривожланади. Артериянинг патологик чўзилиши ва шу сабабли уч шохли нервнинг босилиб қолиши узоқ давом этадиган артериал гипертензия (ҳафақон касаллиги)  билан боғлиқ. Қандли диабет билан касалланганлар ва узоқ йиллар спиртли ичимликлар истъемол қилганларда ҳам уч шохли нерв невралгияси учраб туради.


Тремор қандай ҳолат?

Блог им. ibadullaev

    Тремор “титроқ” деган маънони англатади. Тремор иккала қўл, оёқлар, бош ва танада кузатиладиган титроқлар. Тремор, кўпинча, симметрик тарзда намоён бўлади ва иккала қўлда кўп учрайди. Ҳар ким ўзида тремор бор-йўқлигини аниқлаб олиш учун иккала қўлини олдинга чўзиб туриши керак.


Тремор неврозда, яъни кўп асабийлашадиган ва тез ҳаёжонланадиган одамларда кўп учрайди. Бундай одамларда ортиқча ҳаёжонланиш треморни кучайтириб юборади. Бироқ тремор энг кўп учрайдиган ва йиллаб давом этадиган касаллик борки, унинг номи “Эссенциал тремор” дир. Бу касаллик кўпинча наслдан-наслга ўтади. Бундай беморларда тинч ҳолатда ҳам кичик амплитудали тремор кузатилиб туради, яъни тремор доимийлиги билан ажралиб туради. Неврозларда тремор доимий эмас, яъни бемор тинчланганда, унинг фикрини чалғитганда, психотерапия ўтказилса, физиотерапевтик муолажалар ва тинчлантирувчи дорилар қўллаганда тремор камаяди ёки йўқолади. Бу муолажалар самараси эссенциал треморда жуда паст. Шунингдек, неврозларда турли даражада ифодаланган ҳулқ-атвор бузилишлари аниқланади.


Менингоэнцефалит ҳақида

Блог им. ibadullaev

Менингит – мия пардаларининг ўткир яллиғланиши билан кечадиган юқумли касаллик. Менингитнинг оғир турлари болалик даврида кўп кузатилади. Катта ёшдагиларда менингит кам учрайди ва бироз енгил кечади.


Сабаблари. Менингитюқумли касаллик бўлиб, у турли вируслар ва бактериялар сабабли ривожланади.


Белгилари. Тўсатдан боланинг тана ҳарорати 40°С гача ошади, кучли бош оғриғи пайдо бўлади, кетма-кет қусади, боши орқага қайрилиб ётиб қолади. Бироз вақт ўтмай бола хушини йўқотиб комага тушиши ёки тутқаноқ хуружлари кузатилиши мумкин. Менингитнинг баъзи турларида танага тошмалар тошиб кетади.


Менингит ҳақида

Блог им. ibadullaev

Менингит ҳақида


 


Менингит – мия пардаларининг ўткир яллиғланиши билан кечадиган юқумли касаллик. Менингитнинг оғир турлари болалик даврида кўп кузатилади. Катта ёшдагиларда менингит кам учрайди ва бироз енгил кечади.


Сабаблари. Менингитюқумли касаллик бўлиб, у турли вируслар ва бактериялар сабабли ривожланади.


Белгилари. Тўсатдан боланинг тана ҳарорати 40°С гача ошади, кучли бош оғриғи пайдо бўлади, кетма-кет қусади, боши орқага қайрилиб ётиб қолади. Бироз вақт ўтмай бола хушини йўқотиб комага тушиши ёки тутқаноқ хуружлари кузатилиши мумкин. Менингитнинг баъзи турларида танага тошмалар тошиб кетади.


Менингит ҳақида

Блог им. ibadullaev

Менингит ҳақида


 


Менингит – мия пардаларининг ўткир яллиғланиши билан кечадиган юқумли касаллик. Менингитнинг оғир турлари болалик даврида кўп кузатилади. Катта ёшдагиларда менингит кам учрайди ва бироз енгил кечади.


Сабаблари. Менингитюқумли касаллик бўлиб, у турли вируслар ва бактериялар сабабли ривожланади.


Белгилари. Тўсатдан боланинг тана ҳарорати 40°С гача ошади, кучли бош оғриғи пайдо бўлади, кетма-кет қусади, боши орқага қайрилиб ётиб қолади. Бироз вақт ўтмай бола хушини йўқотиб комага тушиши ёки тутқаноқ хуружлари кузатилиши мумкин. Менингитнинг баъзи турларида танага тошмалар тошиб кетади.


Ёрдам қандай кўрсатилади? Зудлик билан “Тез ёрдам” чақирилади ва бола шифохонага олиб борилади. Беморни уйда қолдириш мутлоқо мумкин эмас. Бемор ётган уй дезинфекция қилиниши ва оила аъзолари врач текширувидан ўтиб назоратга олиниши лозим.


Даволаш қандай олиб борилади? Менингит ташхиси билан даволаш юқумли касалликлар шифохонасида олиб борилади. Агар бемор ўз вақтида шифохонага олиб борилса, у 10 кун ичида тузалиб кетади. Бемор комага тушган ҳолатларда даволаш муддати чўзилиб кетиши ва асоратлар қолиши  мумкин. Шу ерда мен битта муаммони айтиб ўтмоқчи эдим. Баъзи ота-оналар боладан орқа мияни пункция қилиб мия суюқлигини текширишга тўсқинлик қилишади. Ушбу муҳим текширувга тўсқинлик қилиш асло мумкин эмас. Бу текширувни боланинг ота-онаси рухсатисиз тиббий кўрсатмаларга биноан врач бемалол ўтказиши лозим. Чунки мия суюқлигини олиб текшириб туриш, миянинг ички босими ошиб кетишининг олдини олади ва бемор комага тушмайди. Хатто комада ётган бемор хушига келади, мия ортиқча йирингли суюқликдан озод бўлади ва унинг ўрнига тоза мия суюқлиги ишлаб чиқарилади.


 Асоратлари қандай? Аксарият ҳолларда ҳеч қандай асорат қолмайди. Бироқ даволаш кеч бошланган ҳолатлар ёки менингитнинг оғир турларида турли асоратлар қолиши мумкин. Бундай болаларда сурункали бош оғриқлар, ўта инжиқлик ва жиззакилик, мия ички босимининг сурункали тарзда ошиб бориши, хотира бузилишлари, паришонхотирлик каби асоратлар вужудга келиш ҳавфи бор. Жуда кам ҳолатларда эшитиш пасайиши, тутқаноқ хуружлари ва ақлий ривожланишдан орқада қолиш ривожланади. Бундай болалар  невропатолог назоратида даволаниб юришлари лозим.


 


 


Профессор


Зарифбой Ибодуллаев.

Уйқу бузилишлари

Блог им. ibadullaev

Уйқу бузилишлари


   Уйқу бузилишлари сабаблари ва турлари кўп бўлиб, уларнинг кўп учрайдиган 2 хил тури билан Сизларни таништириб ўтамиз. Булар нарколепсия ва инсомниядир.


 


Нарколепсия – кўп ухлаш демакдир


 


Нарколепсия. Нарколепсия – кундуз кунлари бир неча кунлаб уйқуга кетиш билан намоён бўладиган патологик ҳолат. Бундай беморлар кундуз куни тўсатдан уйқуга кетади ва 2-3 кун ва ундан ҳам узоқ даврга ухлаб ётаверади.


Сабаблари. Ўткир стресс ҳолатлари ва руҳий касалликлардир. Баъзида бош миянинг яллиғланиш касалликлари (энцефалит) ва бош мия жарохатлари ушбу касаллик сабабчисидир.


Белгиси ва кечиши. Кундуз кунлари тўсатдан уйқуга кетиб бир неча кунлар ухлаб ётиш, тунги уйқу режимининг бузилиши, алаҳсирашлар, хотира бузилишлари, баъзида тутқаноқ хуружлари, қотиб қолишлар, ҳулқ-атвор бузилишлари.


 Давоси. Нарколепсия билан касалланган беморларни психиатрлар даволашлари керак. Бунинг учун ушбу беморда нарколепсиями ёки уйқу бузилишининг бошқа турими, уни аниқлаш лозим.


Гиперкинезлар

Блог им. ibadullaev

     Инсон ҳохиш-иродасига боғлиқ бўлмаган ҳолда рўй берадиган ихтиёрсиз ҳаракатларга гиперкинезлар деб айтилади. Гиперкинезлар бош миянинг бир қатор касалликларида учрайди. Бош миянинг оғир жарохатлари, яллиғланиш касалликлари (айниқса энцефалит) ва марказий нерв системасининг наслий касалликлар (Туретт синдроми, Хантингтон касаллиги, Вилсон-Кановалов касаллиги, наслий хорея) гиперкинезларнинг асосий сабабчиларидир. Бироқ гиперкинезлар билан намоён бўладиган неврологик касалликлар сони 100 га яқинлигини эсда тутиш лозим. Гиперкинезлар болалик ва ўсмирлик даврида кўп учрайди.


Бош миянинг ички босими нега ошади?

Блог им. ibadullaev

    Кимнинг боши қаттиқ оғриса миямнинг ички босими ошиб кетибди, деб хавотирга тушади. “Бошнинг кучли оғриши миянинг ички босими ошишидан” деган нотўғри тушунча одамлар орасида кенг тарқалган. Шу масалага ойдинлик киритиш мақсадида биз Неврология ва нейропсихология клиникаси раҳбари, профессор Зарифбой Ибодуллаевга мурожаат қилдик.


Соғлом одамнинг бош миясида бир кунда 350-450 мл суюқлик (ликвор) ишлаб чиқарилади ва мия тўқималарида қайта сўрилиб туради. Мия суюқлиги ишлаб чиқарилиши ва қайта сўрилиш жараёни бузилиши натижасида миянинг ички босими ошиб ёки тушиб кетади. Мия суюқлиги, яъни ликвор мия қоринчаларида тўпланади ва мия пардалари орасида оқиб юради. Шунинг учун ҳам ликвор мия учун жуда катта ҳимоя вазифасини ўтайди.


Тиббий психолог. У ким?

Блог им. ibadullaev

   Тошкент тиббиёт академиясида 2013-2014 ўқув йилидан бошлаб “Тиббиёт психологияси” фанидан магистратура ва клиник ординатура йўналиши фаолият кўрсата бошлади. Магистратурада ўқиш муддати 3 йил, клиник ординатурада – 2 йил. Ушбу йўналишга ҳужжат топширганлар орасида бир қатор саволлар пайдо бўлди. “Тиббий психолог – ўзи ким, у қандай мутахассис ва қаерда ишлайди”. Бу ерда шу каби саволларга жавоб берилади.


   Савол: Тиббий психология бўйича магистратура ва клиник ординатура йўналишларига кимлар ҳужжат топширишади?    


   Жавоб: Тиббиёт институтларининг даволаш, тиббий-педагогика ва педиатрия факультетларининг бакалавриатура босқичини тугатганлар ҳужжат топширишлари мумкин. Педиатрия йўналиши бакалаврлари  “Тиббий психология” бўйича магистратурага Тошкент педиатрия институтига ҳужжат топширишади. У ерда ҳам шу соҳа бўйича магистратура йўналиши фаолият кўрсатмоқда.


Паркинсонизм қандай касаллик? (Давоми)

Блог им. ibadullaev


 


Зарифбой Ибодуллаев,


Тошкент тиббиёт академияси


асаб касалликлари кафедраси профессори,


тиббиёт фанлари доктори


 


Босқичма-босқич даволаш алгоритми. Паркинсонизмнинг бошланғич даврида беморни даволаш, одатда, битта дори (монотерапия) билан олиб борилади ва у кам дозада тавсия этилади. Бу даврда даволашни бирданига бир нечта дорилар билан бошлаш (политерапия) шарт эмас. Агар бироз вақт ўтгач, кўзланган натижага эришилмаса, қўшимча равишда иккинчи дорини бериш мумкин. Паркинсонизмда қўлланиладиган асосий дори воситалари циклодол, паркопан, наком, мадопар, ПК-Мерц, мидантан ва ҳ.к. Бу дориларнинг қай бирини, қандай дозада қабул қилишни фақат невропатолог ҳал қилади.


 


Бошқа дори воситалари. Паркинсонизмда  антипаркинсоник дорилардан ташқари бошқа дорилар ҳам тавсия этилади. Паркинсонизм, асосан, ёши катталарда ривожланганлиги боис, беморларга бош мияда қон айланишни ва метаболизмни яхшиловчи дорилар ҳам тавсия этилади. Бу мақсадда глиатилин, цераксон тавсия этилиши мумкин. Шу жумладан, қонда холестерин миқдорини пасайтирувчи дорилар, қонни суюлтирувчи дорилар (кардиомагнил, тромбопол ва ҳ.к), депрессияга қарши дорилар ва пиридоксин (В6 витамини) тавсия этилади.


 


Паркинсонизмда беморларни даволашдаги асосий шиор:кам дозада юқори натижага эришишдир. Мутахассислар фикрича, паркинсонизмга қарши дориларнинг дозаси оширилавергани билан касаллик аломатлари бутунлай йўқолиб кетмайди, аксинча ортиқча ножўя аломатлар пайдо бўлади ёки кучаяди. Демак, даволашдан асосий мақсад ихтиёрий ҳаракатлар ҳажмини кўпайтириш ва беморни ўзини-ўзи бошқариш даражасига етказишдир.


Паркинсонизм қандай касаллик? (Давоми)

Блог им. ibadullaev


Зарифбой Ибодуллаев,


Тошкент тиббиёт академияси


асаб касалликлари кафедраси профессори,


тиббиёт фанлари доктори


 


 Бемор юришда нима учун қийналади?


 


Мухбир: Зарифбой Ражапович! Демак, паркинсонизм билан касалланган беморнинг бутун танаси қотиб қолар эканда?


 


Профессор: Шундай деса ҳам бўлади. Бизнинг тилда буни “акинетик-ригид синдром” деб аташади. “Акинезия” ҳарақатларнинг бутунлай чекланиши дегани. “Ригид” атамаси мускулларнинг қотиб қолиши дегани.


 


Паркинсонизм билан касалланган беморларнинг ўтириб туриши ҳам ўзига хос бўлади. Агар бемор курсида ўтирган бўлса, қотиб қолган одамни, агар тик турган бўлса, ҳайкални эслатади. Агар курсида ўтирган беморга ўрнингизда туриб менга қараб юринг деган кўрсатма берилса, у анча вақт (баъзида 5 дақиқа) ўрнидан тура олмай ўтиради. Агар ўрнидан туриш яна эслатилмаса, у ўтиравериши мумкин. Бемор ўрнидан тургандан кейин бир оз вақт олдинга юрмай туради. Бу ҳолатни “оёқнинг полга ёпишиб қолиш” симптоми ҳам деб аташади. Агар унинг орқасидан озгина туртиб юборилса, у худди қўғирчоққа ўхшаб олдинга юриб бошлайди (пропулсия), агар беморни ён томондан туртса, у ён томонга қараб бир−икки қадам ташлаб қўяди (латеропулсия), агар беморнинг олд томонидан туртса, у хатто орқага қараб юриб (ретропулсия) бошлаши мумкин. Шунинг учун ҳам бемордаги бундай ҳаракатларни “Робот ҳаракати” деб ҳам аташади. Демак, беморга туриш, юриш ва юриб кетгандан кейин эса тўхташ жуда мушкул. Бу синамаларни текшираётганда врач жуда эҳтиёт бўлиши керак, чунки бемор тез−тез юриб кетиб йиқилиши мумкин. Бироқ бемор бутунлай қотиб  қолмайди. Касаллик белгиларининг қай тарзда намоён бўлиши унинг босқичига боғлиқ. Ҳозир мен айтган симптомлар жуда кам учрайди ёки касаллик зўрайган пайтларда кузатилади. Агар бемор дориларни вақтида ичиб юрса ва тўғри даволанса, бу салбий ҳолатлар жуда суст ифодаланган бўлади.


Паркинсонизм қандай касаллик?

Блог им. ibadullaev


 


Зарифбой Ибодуллаев,


Тошкент тиббиёт академияси


асаб касалликлари кафедраси профессори,


тиббиёт фанлари доктори


 


Жеймс Паркинсон ким бўлган?


 


 Мухбир: Зарифбой Ражапович! Паркинсонизм ўзи қандай касаллик? Нима учун у “Паркинсон касаллиги” деб аталади?


 


Тарихи        


Жавоб: Келинг мен Сизга ушбу касалликнинг тарихи ҳақида қисқача сўзлаб берам. 1817 йили англиялик врач Жеймс Паркинсон (1755-1824) “Титроқ фалажлик” деб номланмиш кичик бир асар ёзади. Ушбу китобчада у ўша давргача номаълум бўлган касаллик ҳақида ёзади. Ҳамма гап шундаки бу касаллик билан унинг ўзи касалланган эди. У ўзида кечаётган касаллик белгиларини ён дафтарчасига ёзиб юради. Унинг доимо қўллари титрар, боши қалтирар ва ҳали 60 ёшга ҳам етмаган бўлса-да, гавдаси букчайиб бораётган эди. У танасидаги барча мускуллари гўёки қотиб бораётганини, бемалол қадам ташлаб юра олмаётганини сезар эди. Албатта бу қарилик эмас, балки қандайдир бир касаллик белгиси эди… Ҳозирда ҳар бир невропатолог биладиган паркинсонизмнинг деярли барча белгилари ўша вақтдаёқ Паркинсон томонидан жуда батафсил қилиб ёзиб қолдирилган. “Бошидан ўтган табиб” деган нақлни эшитсам, ҳаёлимга Паркинсон келади. У кўзга ташланадиган олим бўлмаган ва оддий врач бўлган. Тўғрисини айтганда ёза олмасди ҳам, чунки ушбу касаллик учун хос бўлган фикрлар карахтлиги бунга йўл қўймасди. Агар Паркинсон ушбу касаллик билан оғримаганда эди, балким биз унинг ҳақида ҳеч нарсани билмаган бўлардик.


Абсанс– бу кичик эпилепсиями?

Блог им. ibadullaev


 


Зарифбой Ибодуллаев, Тошкент тиббиёт академияси


асаб касалликлари кафедраси профессори,


тиббиёт фанлари доктори


 


Бу ерда “абсанс – эпилепсиянинг кичик турими”, “абсанс катта эпилепсияга ўтиб кетмайдими?”, “абсанс фақат болаларда кузатиладими?”, “абсансларда руҳият бузиладими” каби саволларга жавоблар берилган.


 


Мухбир: Зарифбой Ражапович! Абсанс қандай касаллик? У ҳақиқатан ҳам эпилепсиянинг кичик турими?


 


Жавоб: Absеnсe – французчадан “йўқ бўлмоқ, йўқолмоқ” деган маънони англатади. Гўёки беморнинг онги қисқа вақтга “ўғирланади”, “олиб қўйилади ва яна қайтариб берилади”. Бу ҳолатни баъзи парапсихологлар ва уфологлар бошқа сайёраликларнинг иши деб ҳам ҳисоблашади. Гўёки улар ерда яшайдиганлар психологиясини ўрганиш учун, одамларнинг онгини қисқа вақтга ўғирлашади. 


 Абсанс – хушнинг жуда қисқа вақт (2-30 сония) йўқолиши билан намоён бўладиган эпилептик хуруждир. Абсанслар тутқаноқ хуружларисиз намоён бўлади ва жуда қисқа вақт давом этади. Абсанслар қисқа вақт давом этганлиги учун ҳам уни докторлар “эпилепсиянинг кичик тури” деб аташган. Бироқ абсанс – эпилепсиянинг кичик тури эмас. “Кичик эпилепсия” деган атама ҳозирда қўлланилмайди. Абсанс – эпилепсиянинг енгил кечадиган алоҳида тури бўлиб, баъзида муттасил даволашни талаб қилмайди.


Ипохондрия қандай касаллик ?

Блог им. ibadullaev

 



Зарифбой Ибодуллаев, Тошкент тиббиёт академияси


асаб касалликлари кафедраси профессори,


тиббиёт фанлари доктори


 


 


Савол. Ипохондрия қандай  касаллик? Унинг келиб чиқиш сабаблари ва асоратлари ҳақида маълумот берсангиз. 


Жавоб. Ипохондрия белгиларини оддий одамлар тушунадиган қилиб ёритишга ҳаракат қиламан. Ипохондрия – бу неврознинг энг инжиқ тури бўлиб, бундай шахслар жуда эзма, тез ва доимо ҳафа бўлиб юрадиган, ўзига ҳам, докторларга ҳам, яқинларига ҳам ишонмайдиган ва миясини беъмани фикрлар чулғаб олган одамлардир. Улар мен ҳеч қачон тузалмайман деб ўйлашади, олган даволаш муолажаларидан норози бўлиб юришади, қандайдир антиқа даволаш усулларини излашади ва уларни ўзида синаб ҳам кўришади. Доимий қўрқув (худди юрак тўхтаб қоладигандек), оғир касалликни ўзида излаш, ўлиб қолиш каби хаёллар уларнинг доимий ҳамрохидир. Ипохондрияга чалинган беморнинг хаёл сурмаган вақти йўқ:  кечаси хаёл билан ухлашади, эрталаб ҳам хаёллар билан уйғонишади. Ҳамма гап шундаки, бу хаёллар фақат ўзининг дарди ёки кимдандир хафа бўлгани билан боғлиқдир. Агар унинг қайсидир аъзосида касаллик топилса, уни ҳадеб ўйлайверади, даволаш натижасида бу касаллик ўтиб кетган бўлса ҳам қайта-қайта текширувлардан ўтаверади. Бундай шахслар врач қўйган ташхисга ва текширув натижаларига гумон билан қарашади. Улар тузалгунча, ўзларининг яқинларини касал қилиб қўйишади. Айниқса, бундай шахсларнинг яқинлари, фарзандлари ундан кўп азият чекишади. Улар яқинларига “Мени яхши докторларга кўрсатмаяпсизлар, дардимни ҳеч ким топа олмаяпти, мени Тошкентга олиб бориб даволатинглар” каби шикоятлар билан арз қилиб юришади. Ипохондрияга, кўпинча, аёллар чалинишади.  Бу дунёда ипохондрияга қарши дори ҳам ишлаб чиқилмаган. Чунки ипохондрия касаллик эмас, балки ҳулқ-атворнинг ёмон бир кўринишидир. Агар бу сатрларни ўқиётган одамда ҳақиқатан ҳам ипохондрия бўлса, ушбу сатрларнинг ўзиёқ уни бу қийноқдан холос этади. Чунки ипохондрияга чалинган одам ўзида бўлаётган ҳолатнинг сир-асроридан воқиф бўлса, у албатта тузалиб кетади. Балки Сизда ипохондрия эмасдир. Доктор ва психологнинг назоратидан яна бир бор ўтинг.